"...Πόσα ἀγαθὰ γεννᾶ γιὰ μᾶς ἡ ταπεινοφροσύνη! Τί θέλεις; Τὴν ἀνεξικακία, τὴν ἔλλειψη ὀργῆς, τὴ φιλανθρωπία, τὴ νηφαλιότητα, τὴν προσοχή;..."

Λόγοι Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου - περὶ ταπεινοφροσύνης

Ἐπιμέλεια: Ἠλιάδης Χριστόδουλος

Ταπεινοφροσύνη εἶναι, ὅταν κάποιος, ἐνῶ συναισθάνεται ὅτι ἔχει ἐπιτύχει πολλὰ καὶ μεγάλα κατορθώματα, παρ’ ὅλα αὐτὰ δὲν μεγαλοφρονεῖ καθόλου γιὰ ὅλα αὐτά. Εἶναι αὐτὴ ποὺ μαζὶ μὲ τὴν ἐπίγνωση τῶν ἁμαρτημάτων τοθ εἰσήγαγε τὸν ληστὴ στὸν παράδεισο πρὶν ἀπ’ τοὺς Ἀποστόλους. Τίποτα δὲν εἶναι ὑψηλότερο ἀπὸ τὴν ταπεινοφροσύνη καὶ τίποτα χαμηλότερο ἀπ' τὴν ἀλαζονεία. Ἡ ταπεινοφροσύνη μᾶς μεταβάλλει ἀπὸ ἁμαρτωλοὺς σὲ ἐνάρετους. Ὁποιαδήποτε ἀρετὴ καὶ ἂν ἔχεις, ἀκόμη κι ἂν νηστεύεις καὶ προσεύχεσαι καὶ δίνεις ἐλεημοσύνη κι εἶσαι εὐσεβής, ὅλα ἐξανεμίζονται καὶ χάνονται ἂν δὲν σὲ διακρίνει ἡ ταπεινοφροσύνη. Αὐτὸ ἀκριβῶς συνέβη καὶ στὴν περίπτωση τοῦ Φαρισαίου.

Ὅπως ἡ ἀλαζονεία εἶναι ἡ πηγὴ ὅλων τῶν ἐλαττωμάτων, ἔτσι καὶ ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι τὸ θεμέλιό της εὐσεβείας.

Πόσα ἀγαθὰ γεννᾶ γιὰ μᾶς ἡ ταπεινοφροσύνη! Τί θέλεις; Τὴν ἀνεξικακία, τὴν ἔλλειψη ὀργῆς, τὴ φιλανθρωπία, τὴ νηφαλιότητα, τὴν προσοχή; Ὅλα τ' ἀγαθὰ αὐτὰ προέρχονται ἀπ' τὴν ταπεινοφροσύνη, καὶ τὰ ἀντίθετα ἀπ' τὴν ἀπόγνωση.

Γιὰ νὰ ταπεινωνόμαστε ἔστω καὶ χωρὶς τὴν θέλησή μας, ὁ Κύριος οἰκονόμησε καὶ τοῦτο: Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ βλέπει τὰ τραύματά του, ὅπως τὰ βλέπει ὁ πλησίον του. Ἔτσι εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νὰ χρεωστοῦμε τὴν θεραπεία μας ὄχι στὸν ἐαυτόν μας, ἀλλὰ στὸν πλησίον καὶ στὸν Θεόν. Ἐκεῖνος ποὺ ἀπέκτησε ταπεινὴ καρδιὰ ποτὲ δὲ θὰ μπορέσει νὰ....

φθονήσει τὰ ἀγαθά του πλησίον του.

Τοὺς Ἅγιους γι' αὐτὸ τοὺς θαυμάζουμε, γιατί, μολονότι ἦταν ἀνώτεροι ὅλων, παρὰ ταῦτα ταπείνωσαν τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς περισσότερο ἀπ' ὅλους. Γι' αὐτὸ καὶ μέχρι σήμερα παραμένουν ὑψηλοὶ καὶ οὔτε ὁ θάνατος τοὺς κατέστρεψε τὸ ὕψος ἐκεῖνο.

Δὲν ὑπάρχει τίποτα ὅμοιο μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη. Γι' αὐτὸ ο Χριστὸς ἄρχισε τοὺς μακαρισμοὺς ἀπ’ αὐτὴ τὴν ἀρετὴ (Ματθ. 5,3) «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι». Γιατί ὅπως ἀκριβῶς προκειμένου νὰ οἰκοδομήσει μέγιστη οἰκοδομὴ τοποθετεῖ τὸν θεμέλιο λίθο καὶ τὸ κρηπίδωμα, ἔτσι καὶ ὃ Χριστὸς τοποθέτησε πρώτη τὴν ταπεινοφροσύνη.

Ὁ Χριστὸς πολλὲς φορὲς ὁμιλεῖ ταπεινὰ ὄχι μόνο ἐξαιτίας τῆς σάρκας ποῦ ἔλαβε, οὔτε μόνο ἐξαιτίας τῆς πνευματικῆς ἀδυναμίας τῶν ἀκροατῶν του, ἀλλὰ σὲ πολλὲς περιπτώσεις γιὰ νὰ διδάξει νὰ δείχνουμε ταπεινοφροσύνη. 

Εἶναι σὰν νὰ μᾶς λέγει ὃ Κύριος: Γιατί φοβᾶσαι; Μήπως μειωθεῖς μὲ τὸ νὰ εἶσαι ταπεινός; Κοίταξε Ἐμένα κι ὅλα τα δικά μου. Ἀπ' τὸ δικό μου παράδειγμα νὰ διδάσκεσαι καὶ τότε θὰ κατανοήσεις πλήρως πόσο μεγάλο ἀγαθὸ εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη.

Ἃς λέμε συγχώρησε μὲ τὸν ἁμαρτωλὸ ἀλλὰ κι ἂν ἄλλος μᾶς ὀνομάσει ἁμαρτωλούς, ἃς μὴν ἀγανακτοῦμε. Ἂν ὅμως οἱ ἴδιοι λέμε ὅτι διαπράξαμε μύρια κακά, κι ὅταν τὸ ἀκοῦμε ἀπ’ τοὺς ἄλλους ἀγανακτοῦμε, αὐτὸ τότε δὲν εἶναι ταπεινοφροσύνη, οὔτε ἐξομολόγηση, ἀλλὰ ἐπίδειξη καὶ κενοδοξία.

Τίποτα ἄλλο δὲν ἀρέσει τόσο στὸν Θεό, ὅσο νὰ συγκαταλέγει κανεὶς τὸν ἑαυτὸ του μεταξύ τῶν τελευταίων ἀνθρώπων. Αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴ βάση κάθε ὀρθῆς σκέψεως. Γιατί ὃ ταπεινωμένος καὶ ἐξουθενωμένος ἄνθρωπος δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ εἶναι ματαιόδοξος, νὰ κυριεύεται ἀπὸ ὀργή, νὰ φθονεῖ τὸν συνάνθρωπό του, νὰ ἔχει ἄλλα πάθη.

Ἃς προσπαθοῦμε νὰ ἀποκτήσουμε τὴν ταπεινοφροσύνη. Γιατί τίποτα δὲν εἶναι πιὸ δυνατὸ ἀπ' αὐτήν, ἀλλ' εἶναι πιὸ ἰσχυρὴ κι ἀπ’ τὴν πέτρα, καὶ πιὸ σκληρὴ ἀπ' τὸ διαμάντι, καὶ μᾶς ἀσφαλίζει περισσότερο κι ἀπ' τοὺς πύργους κι ἀπ' τὶς πόλεις κι ἀπ' τὸ τεῖχος, ἀφοῦ γίνεται πιὸ ὑψηλὴ ἀπ’ ὅλες τὶς πολεμικὲς μηχανὲς τοῦ διαβόλου.

Ὅσο κι ἂν ταπεινωθεῖς, δὲν μπορεῖς νὰ κατέλθεις σὲ τόσο χαμηλὸ σημεῖο, στὸ ὁποῖο κατῆλθε ὁ Κύριος σου. Ἀλλ' ὅμως ἡ ταπείνωση αὐτὴ ἔγινε αἰτία ἀνυψώσεως ὅλων τῶν ἀνθρώπων καὶ συνετέλεσε ὥστε νὰ ἐκλάμψει ἢ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Γιατί πρὶν γίνει ἄνθρωπος, ἦταν γνωστὸς μόνο στοὺς ἀγγέλους, ὅταν ὅμως ἔγινε ἄνθρωπος καὶ σταυρώθηκε, ὄχι μόνο δὲν ἐλάττωσε ἐκείνη τὴ δόξα, ἀλλὰ κι ἄλλη ἀπέκτησε, άπ' τὸ ὅτι τὸν γνώρισε ὅλη ἢ οἰκουμένη. Μὴ λοιπὸν φοβηθεῖς, μὲ τὴ σκέψη ὅτι δῆθεν χάνεις τὴν ἀξιοπρέπειά σου, ἂν ταπεινωθεῖς. Γιατί μὲ τὴν ταπείνωσή σου αὐτὴ αὐξάνεται ἡ δόξα σου, μ' αὐτὴ γίνεται ἀκόμη μεγαλύτερη. Αὐτὴ εἶναι ἡ πόρτα τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἃς μὴν ἀκολουθήσουμε λοιπὸν τὴν ἀντίθετη ὁδό, οὔτε νὰ πολεμοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας. Γιατί ἂν θελήσουμε νὰ φαινόμαστε μεγάλοι, δὲν θὰ γίνουμε μεγάλοι, ἀλλ' ἀντιθέτως θὰ γίνουμε οἱ πιὸ ἀσήμαντοι ἀπ' ὅλους.

Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος

Πηγή